Liczba i wielkość województw

W świetle badań ponadregionalnych ośrodków władzy uzasadniony był
podział na 10-11 województw albo 20-21

Jan Wendt, Geografia władzy w Polsce, Gdańsk 2001

Wprowadzony nowy podział terytorialny nie ma optymalnego charakteru. Liczba i kształt nowych jednostek terytorialnych jest efektem zderzenia racjonalnych przesłanek, przetargów politycznych, nacisku lokalnych społeczności i grup

Aleksander Nelicki, „Kształtowanie się struktur administracji powiatowej i wojewódzkiej”,
[w:] „Reforma terytorialnej organizacji kraju: dwa lata doświadczeń”, Warszawa 2001

Ostatnia reforma podziału na województwa została podjęta, gdyż obowiązujący przedtem układ był zbyt rozdrobniony. Kierunek zmian był dla wszystkich jasny, jednak trwał spór między zwolennikami dwóch modeli – województw „dużych” i „średnich.” Ci pierwsi dopuszczali powstanie co najwyżej 12 województw. Zwolennicy województw „średnich” chcieli co najmniej 20 jednostek. Ostatecznie przyjęta liczba 16 nie odpowiada żadnej z przedstawianych koncepcji (▸ tabela 1).

Wprowadzony układ stanowi dziwaczną konstrukcję hybrydową. Potwierdza to porównanie obecnych wielkości województw na tle największych województw sprzed reformy (▸ tabela 2).

Pod względem powierzchni największe województwo – mazowieckie – jest blisko czterokrotnie większe od najmniejszego – opolskiego. Województwa opolskie i świętokrzyskie powierzchnią nie odbiegają od większych województw sprzed reformy. Są one bliższe średniej dla dawnych województw niż średniej dla obecnych. W poprzednim układzie województw dzisiejsze opolskie plasowałoby się dopiero na szóstym miejscu.

Obecne województwa są jeszcze bardziej zróżnicowane pod względem ludności (▸ tabela 3). Obok czterech jednostek przekraczających 3 mln mieszkańców (małopolskie, mazowieckie, śląskie, wielkopolskie) mamy pięć o liczbie ludności poniżej półtora miliona (lubuskie, opolskie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie). Najludniejsze województwo mazowieckie przewyższa najmniej liczebne lubuskie ponad pięć razy. Obecne najmniejsze województwa nie odbiegają wielkością od większych województw sprzed 1999 roku. Województwa lubuskie i opolskie zbliżone są liczbą mieszkańców do wartości średniej dla dawnych województw. W stawce województw sprzed 1999 r. województwo lubuskie znalazłoby się dopiero na dwunastym miejscu. Obecne województwo opolskie prawie nie różni się ludnościowo od województwa opolskiego sprzed reformy.

• A. Miszczuk, „Regionalizacja administracyjna III Rzeczpospolitej. Koncepcje teoretyczne a rzeczywistość”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2003
• Ł. Zaborowski, „Podział terytorialny Rzeczpospolitej – spojrzenie krytyczne”, Prace Geograficzne, 121, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2009, s. 263-275